III. CÂU LỆNH RẼ NHÁNH
3.1. Lệnh IF
Cú pháp:
(1) IF B THEN S;
(2) IF B THEN S1 ELSE S2;
Lưu ý: Khi sử dụng câu lệnh IF thì đứng trước từ khoá ELSE không được có dấu chấm phẩy (;).
IV. CÂU LỆNH LẶP
4.1. Vòng lặp xác định
Có hai dạng sau:
Dạng tiến
FOR <biến đếm>:=<giá trị Min> TO <giá trị Max> DO S;
Dạng lùi
FOR <biến đếm>:=<giá trị Max> DOWNTO <giá trị Min> DO S;
4.2. Vòng lặp không xác định
|
Dạng REPEAT
|
Dạng WHILE
|
|
Repeat
S;
Until B;
|
While B Do S;
|
Ý nghĩa:
- Dạng REPEAT: Lặp lại công việc S cho đến khi biểu thức B=TRUE thì dừng.
- Dạng WHILE: Trong khi biểu thức B=TRUE thì tiếp tục thực hiện công việc S.
BÀI TẬP MẪU
Bài tập 3.1: Viết chương trình nhập vào một số nguyên và kiểm tra xem số vừa nhập là số chẵn hay số lẻ.
Uses crt;
Var x:integer;
Begin
Write('Nhap vao mot so nguyen : '); Readln(x);
If x MOD 2=0 Then
Writeln('So vua nhap vao la so chan')
Else
Writeln('So vua nhap vao la so le');
Readln;
End.
Bài tập 3.2: Viết chương trình giải phương trình bậc nhất ax+b=0
Uses Crt;
Var a,b,x : real;
Begin
Write('a = '); Readln(a);
Write('b = '); Readln(b);
If a = 0 Then { Nếu a bằng 0 }
If b = 0 Then { Trường hợp a = 0 và b = 0 }
Writeln('Phuong trinh co vo so nghiem')
Else { Trường hợp a=0 và b ¹ 0 }
Writeln('Phuong trinh vo nghiem')
Else { Trường hợp a ¹ 0 }
Begin
x:= -b/a;
Writeln('Phuong trinh co nghiem la :',x:0:2);
End;
Readln;
End.
Bài tập 3.3: Viết chương trình nhập vào tuổi của một người và cho biết người đó là thiếu niên, thanh niên, trung niên hay lão niên. Biết rằng: nếu tuổi nhỏ hơn 18 là thiếu niên, từ 18 đến 39 là thanh niên, từ 40 đến 60 là trung niên và lớn hơn 60 là lão niên.
Uses crt;
Var tuoi:Byte;
Begin
Write(Nhap vao tuoi cua mot nguoi:'); Readln(tuoi);
Case tuoi Of
1..17: Writeln(Nguoi nay la thieu nien');
18..39: Writeln(Nguoi nay la thanh nien');
40..60: Writeln(Nguoi nay la trung nien');
Else Writeln(Nguoi nay la lao nien');
End;
Readln;
End.
Bài tập 3.4: Viết chương trình tính tổng S = 1+2+...+N
Cách 1: Dùng vòng lặp FOR.
Program TinhTong;
Uses crt;
Var N,i,S:integer;
Begin
Clrscr;
Write('Nhap vao gia tri cua N :'); Readln(N);
S:=0;
For i:=1 to N do S:=S+i;
Writeln('Ket qua la :',S);
Readln;
End.
Cách 2: Dùng vòng lặp REPEAT.
Program TinhTong;
Uses crt;
Var N,i,S:integer;
Begin
Clrscr;
Write('Nhap vao gia tri cua N :'); Readln(N);
S:=0; i:=1;
Repeat
S:=S+i;
i:=i+1;
Until i>N;
Writeln('Ket qua la :',S);
Readln;
End.
Cách 3: Dùng vòng lặp WHILE.
Program TinhTong;
Uses crt;
Var N,i,S:integer;
Begin
Clrscr;
Write('Nhap vao gia tri cua N :'); Readln(N);
S:=0; i:=1;
While i<=N Do
Begin
S:=S+i;
i:=i+1;
End;
Writeln('Ket qua la :',S);
Readln;
End.
Bài tập 3.5: Viết chương trình nhập vào N số nguyên từ bàn phím. Hãy tính và in ra màn hình tổng của các số vừa được nhập vào.
Ý tưởng:
Dùng phương pháp cộng dồn. Cho vòng lặp FOR chạy từ 1 tới N, ứng với lần lặp thứ i, ta nhập vào số nguyên X và đồng thời cộng dồn X vào biến S.
Program Tong;
Uses crt;
Var N,S,i,X : Integer;
Begin
Clrscr; S:=0;
For i:=1 To n Do
Begin
Write('Nhap so nguyen X= '); Readln(X);
S:=S+X;
End;
Writeln(‘Tong cac so duoc nhap vao la: ‘,S);
Readln;
End.
Bài tập 3.6: Viết chương trình nhập vào các số nguyên cho đến khi nào gặp số 0 thì kết thúc. Hãy đếm xem có bao nhiêu số chẵn vừa được nhập vào.
Ý tưởng:
Bài toán này không biết chính xác số lần lặp nên ta không thể dùng vòng lặp FOR. Vì phải nhập vào số nguyên N trước, sau đó mới kiểm tra xem N=0? Do đó ta nên dùng vòng lặp REPEAT.
Program Nhapso;
Uses crt;
Var N,dem : Integer;
Begin
Clrscr; dem:=0;
Repeat
Write('Nhap vao mot so nguyen N= '); Readln(N);
If N MOD 2 = 0 Then dem:=dem+1;
Until N=0;
Writeln(‘Cac so chan duoc nhap vao la: ‘,dem);
Readln;
End.
Bài tập 3.7: Viết chương trình tính số Pi với độ chính xác Epsilon, biết:
Pi/4 = 1-1/3+1/5-1/7+...
Ý tưởng:
Ta thấy rằng, mẫu số là các số lẻ có qui luật: 2*i+1 với i=1,...,n. Do đó ta dùng i làm biến chạy.
Vì tính số Pi với độ chính xác Epsilon nên không biết trước được cụ thể số lần lặp, do đó ta phải dùng vòng lặp WHILE hoặc REPEAT. Có nghĩa là phải lặp cho tới khi t=4/(2*i+1) £ Epsilon thì dừng.
Uses Crt;
Const Epsilon=1E-4;
Var Pi,t:real;
i,s:Integer;
Begin
Pi:=4; i:=1; s:=-1;
t:=4/(2*i+1);
While t>Epsilon Do
Begin
Pi:=Pi+s*t;
s:=-s; i:=i+1;
t:=4/(2*i+1);
End;
Writeln('So Pi = ',Pi:0:4);
Readln;
End.
Bài tập 3.8: Viết chương trình nhập vào số nguyên N. In ra màn hình tất cả các ước số của N.
Ý tưởng:
Cho biến i chạy từ 1 tới N. Nếu N MOD i=0 thì viết i ra màn hình.
Uses Crt;
Var N,i : Integer;
Begin
Clrscr;
Write('Nhap so nguyen N= '); Readln(N);
For i:=1 To N Do
If N MOD i=0 Then Write(i:5);
Readln;
End.
Bài tập 3.9: Viết chương trình tìm USCLN và BSCNN của 2 số a, b được nhập vào từ bàn phím.
Ý tưởng:
- Tìm USCLN: Lấy số lớn trừ số nhỏ cho đến khi a=b thì dừng. Lúc đó: USCLN=a.
- BSCNN(a,b) = a*b DIV USCLN(a,b).
Uses crt;
Var a,b,aa,bb:integer;
Begin
Write('Nhap a : '); Readln(a);
Write('Nhap b : '); Readln(b);
aa:=a; bb:=b;
While aa<>bb Do
Begin
If aa>bb Then aa:=aa-bb Else bb:=bb-aa;
End;
Writeln('USCLN= ',aa);
Writeln('BSCNN= ',a*b DIV aa);
Readln;
End.
Bài tập 3.10: Viết chương trình tìm các số có 3 chữ số sao cho: = a3 + b3 + c3.
Ý tưởng:
Dùng phương pháp vét cạn. Ta biết rằng: a có thể có giá trị từ 1®9 (vì a là số hàng trăm), b,c có thể có giá trị từ 0®9. Ta sẽ dùng 3 vòng lặp FOR lồng nhau để duyệt qua tất cả các trường hợp của a,b,c.
Ứng với mỗi bộ abc, ta sẽ kiểm tra: Nếu 100.a + 10.b + c = a3 + b3 + c3 thì in ra bộ abc đó.
Uses crt;
Var a,b,c : Word;
Begin
For a:=1 To 9 Do
For b:=0 To 9 Do
For c:=0 To 9 Do
If (100*a + 10*b + c)=(a*a*a + b*b*b + c*c*c) Then Writeln(a,b,c);
Readln;
End.
Bài tập 3.11: Viết chương trình nhập vào số tự nhiên N rồi thông báo lên màn hình số đó có phải là số nguyên tố hay không.
Ý tưởng:
N là số nguyên tố nếu N không có ước số nào từ 2 ® N div 2. Từ định nghĩa này ta đưa ra giải thuật:
- Đếm số ước số của N từ 2 ® N div 2 lưu vào biến d.
- Nếu d=0 thì N là số nguyên tố.
Uses crt;
Var N,i,d : Word;
Begin
If N<2 Then Writeln(N,’ khong phai la so nguyen to’)
Else
Begin
{Đếm số ước số}
d:=0;
For i:=2 To N div 2 Do
If N MOD i=0 Then d:=d+1;
{Kiểm tra}
If d=0 Then Writeln(N,’ la so nguyen to’)
Else Writeln(N,’ khong phai la so nguyen to’);
End;
Readln;
End.
